Urlop ojcowski to uprawnienie, które umożliwia ojcom spędzenie czasu z nowo narodzonym dzieckiem lub pociechą adoptowaną. Trwa on 14 dni kalendarzowych, czyli dokładnie dwa tygodnie. Może zostać wykorzystany jednorazowo w pełnym wymiarze albo podzielony na dwie części, przy czym każda z nich musi trwać co najmniej 7 dni.
Należy pamiętać, że ten rodzaj urlopu trzeba wykorzystać przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia. W przypadku adopcji obowiązuje natomiast okres 12 miesięcy liczony od momentu, gdy decyzja adopcyjna stanie się prawomocna. Urlop obejmuje również weekendy i święta, a jego przyznanie nie jest uzależnione od innych świadczeń rodzicielskich.
Komu przysługuje urlop ojcowski?
Urlop ojcowski przysługuje wyłącznie ojcom dzieci, którzy są objęci ubezpieczeniem chorobowym. Dotyczy to zarówno pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jak i przedsiębiorców prowadzących własne firmy, pod warunkiem regularnego opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe.
Z tego uprawnienia mogą korzystać:
- ojcowie biologiczni,
- ojcowie adopcyjni,
- w niezależności od ich statusu cywilnego.
Ważnym wymogiem jest jednak faktyczne zaangażowanie w wychowanie dziecka. Mężczyźni pozbawieni praw rodzicielskich są pozbawieni możliwości skorzystania z takiego urlopu.
Jakie są warunki przyznawania urlopu ojcowskiego?
Aby móc skorzystać z urlopu ojcowskiego, należy spełnić kilka istotnych warunków. Przede wszystkim trzeba złożyć wniosek u pracodawcy co najmniej na tydzień przed planowaną datą rozpoczęcia wolnego. W dokumencie powinny znaleźć się:
- dane osobowe,
- informacje o długości i terminie urlopu,
- załącznik potwierdzający narodziny dziecka, na przykład odpis aktu urodzenia.
Natomiast w przypadku adopcji konieczne jest dołączenie prawomocnego postanowienia o przysposobieniu.
Jeżeli dokumenty są zgodne z wymaganiami formalnymi, pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia tego rodzaju urlopu. Co więcej, pracownik podlega ochronie przed zwolnieniem – ochrona ta obowiązuje od 7 dni przed rozpoczęciem urlopu aż do jego zakończenia. Wyjątek stanowią sytuacje szczególne, które mogłyby uzasadniać rozwiązanie umowy w trybie dyscyplinarnym.
Urlop ten przysługuje:
- ojcom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę,
- ojcom prowadzącym własną działalność gospodarczą, pod warunkiem opłacania składek chorobowych,
- ojcom aktywnie uczestniczącym w wychowywaniu dziecka.
Wymiar urlopu ojcowskiego – ile wynosi maksymalnie?
Maksymalny okres, na jaki przysługuje urlop ojcowski, wynosi 14 dni kalendarzowych, czyli dwa tygodnie. Obejmuje on zarówno dni pracy, jak i weekendy oraz święta.
- urlop można wykorzystać jednorazowo w pełnym wymiarze,
- można go podzielić na dwie części – każda z nich musi jednak trwać minimum 7 dni,
- należy skorzystać z prawa do urlopu w ciągu roku od narodzin dziecka lub od momentu uprawomocnienia decyzji adopcyjnej.
Jeśli ojciec nie zdecyduje się na wykorzystanie urlopu w tym terminie, przepada on bezpowrotnie.
Podział urlopu ojcowskiego – jednorazowo czy w dwóch częściach?
Urlop ojcowski można podzielić na dwie części, z których każda musi trwać minimum 7 dni, lub wykorzystać go w całości w ciągu 14 dni kalendarzowych. Ostateczny wybór formy powinien być wcześniej omówiony z pracodawcą przed złożeniem odpowiedniego wniosku. Co istotne, liczba dzieci urodzonych podczas jednego porodu nie zmienia długości przysługującego urlopu – zawsze wynosi on maksymalnie 14 dni. Warto również pamiętać, że urlop ten obejmuje wszystkie dni kalendarzowe, a więc także weekendy i święta.
Decyzja o tym, czy skorzystać z urlopu jednorazowo, czy też podzielić go na dwa tygodniowe okresy, zależy od indywidualnych potrzeb taty i sytuacji rodzinnej. Na przykład rozdzielenie urlopu może okazać się bardziej praktyczne w przypadku konieczności stopniowego zaangażowania w opiekę nad dzieckiem lub dostosowania do grafiku pracy.
Kluczowe jest jednak przestrzeganie terminów:
- należy wykorzystać urlop przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia,
- w przypadku adopcji – w ciągu 12 miesięcy od momentu uprawomocnienia decyzji adopcyjnej.
Warto mieć na uwadze, że niewykorzystane dni przepadają po określonym czasie. Dlatego dobrze jest zawczasu dokładnie zaplanować zarówno datę rozpoczęcia urlopu ojcowskiego, jak i sposób jego realizacji zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa pracy.
Kiedy można wykorzystać urlop ojcowski?
Urlop ojcowski można wykorzystać do momentu, gdy dziecko skończy rok życia. W przypadku adopcji czas ten liczy się od dnia, w którym decyzja sądu o przysposobieniu staje się prawomocna, choć nie może być dłuższy niż do 14. urodzin dziecka. Po upływie tych terminów niewykorzystany urlop przepada bezpowrotnie.
- warto dokładnie zaplanować wolne dni,
- należy złożyć odpowiedni wniosek na czas,
- można skorzystać z należnych uprawnień zgodnie z obowiązującymi regulacjami.
Jak złożyć wniosek o urlop ojcowski?
Aby skorzystać z urlopu ojcowskiego, trzeba przestrzegać pewnych zasad. Niezbędne jest złożenie wniosku u pracodawcy co najmniej tydzień przed planowaną datą rozpoczęcia wolnego. Dokument można dostarczyć zarówno w tradycyjnej formie papierowej, jak i elektronicznie. Powinien on zawierać:
- dane osobowe ojca,
- przewidywany czas trwania urlopu,
- termin urlopu.
Dodatkowo należy dołączyć:
- odpis aktu urodzenia dziecka,
- w przypadku adopcji – prawomocne orzeczenie sądu o przysposobieniu.
Pracodawca jest zobowiązany rozpatrzyć taki wniosek i nie ma prawa go odrzucić, jeśli spełnia wymogi formalne. Warto pamiętać, że pracownik korzystający z urlopu ojcowskiego jest chroniony przed zwolnieniem – od momentu 7 dni przed rozpoczęciem wolnego aż do zakończenia tego okresu. Aby uniknąć nieporozumień, warto upewnić się, że wszystkie elementy wniosku są zgodne z wymaganiami formalnymi.
Czy urlop ojcowski jest płatny?
Urlop ojcowski jest w pełni opłacany, co gwarantuje, że tata otrzymuje całe swoje wynagrodzenie. Jego wysokość wylicza się na podstawie średnich zarobków z ostatniego roku przed rozpoczęciem urlopu. Co istotne, świadczenie to wypłaca ZUS, a nie pracodawca. Dzięki temu ojcowie mają możliwość spędzenia czasu z dzieckiem bez obaw o utratę finansowej stabilności.
Urlop ojcowski dla ojca biologicznego i adopcyjnego
Urlop ojcowski przysługuje zarówno ojcom biologicznym, jak i adopcyjnym, umożliwiając im pełniejsze zaangażowanie w życie dziecka. W przypadku ojców biologicznych mają oni 12 miesięcy od narodzin dziecka na skorzystanie z tego prawa. Dla ojców adopcyjnych okres ten rozpoczyna się od momentu, gdy decyzja sądu o przysposobieniu staje się prawomocna. Co istotne, każdy tata ma niezbywalne prawo do takiego urlopu – nie można go przekazać drugiemu rodzicowi.
Adopcyjni ojcowie są zobowiązani przedłożyć pracodawcy dokument potwierdzający przyznanie opieki nad dzieckiem przez sąd. Urlop ten daje im możliwość aktywnego wspierania pociechy w procesie adaptacji do nowej sytuacji rodzinnej. Bez względu na to, czy mowa o biologicznym, czy adopcyjnym rodzicu, długość urlopu wynosi maksymalnie 14 dni kalendarzowych.
- można go wykorzystać jednorazowo,
- można go podzielić na dwie części,
- każda z nich musi obejmować co najmniej tydzień.
Zmiany w przepisach dotyczących urlopu ojcowskiego
W 2023 roku wprowadzono istotne zmiany w przepisach dotyczących urlopu ojcowskiego, które znacząco zmodyfikowały jego zasady. Zgodnie z nowymi regulacjami, ojcowie mogą teraz korzystać z tego uprawnienia aż do chwili, gdy dziecko skończy dwa lata, choć wyłącznie w określonych okolicznościach. Wcześniej obowiązujące przepisy narzucały konieczność wykorzystania urlopu przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia lub w ciągu roku od uzyskania prawomocnej decyzji adopcyjnej.
Nowelizacja została wprowadzona z myślą o lepszym dostosowaniu przepisów do realnych potrzeb rodzin. Szczególnie istotna jest ona w sytuacjach wyjątkowych, jak np. dłużej trwające procesy adopcyjne czy inne trudności uniemożliwiające skorzystanie z urlopu we wcześniejszym terminie. Dzięki tym zmianom ojcowie mają teraz większą elastyczność w planowaniu opieki nad dzieckiem, co pozwala lepiej godzić życie zawodowe z rodzinnym oraz odpowiadać na indywidualne potrzeby każdego rodzica.
